تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران اسلامی در دهه‌های اخیر، به‌ویژه پس از صدور بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی از سوی رهبر معظم انقلاب، بار دیگر اهمیت راهبردی جوانان، امید و مسئولیت اجتماعی را در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی برجسته ساخته است. نکته اساسی و بنیادینی که در تجربه انقلاب اسلامی ایران و ریشه‌یابی موفقیت‌ها و کاستی‌های آن به‌وضوح آشکار می‌شود، نقش‌آفرینی ویژه جوانان در عرصه‌های اجتماعی، اخلاقی و تمدنی است. بیانیه گام دوم، با نگاهی تمدنی و «آینده‌نگر»، قوام و بالندگی جامعه اسلامی را منوط به تبیین صحیح «انسان‌شناسی جوان»، تقویت «امید»، و بازتعریف مسئولیت اجتماعی در پرتو آموزه‌های متعالی اسلام می‌داند.
از سوی دیگر، نامه ۳۱ نهج‌البلاغه، که امام علی(ع) در مقام پدرانه به فرزندش امام حسن مجتبی(ع) نگاشته‌اند، جامع‌ترین متن تربیتی و منشور انسان‌سازی شیعی به‌شمار می‌رود. این نامه، تأملی ژرف بر مبانی انسان‌شناختی، فضیلت‌محوری، مسئولیت‌پذیری و معنویت ـ به‌ویژه در مرحله جوانی ـ پیشِ روی پژوهشگران قرار می‌دهد. مطالعه تطبیقی بیانیه گام دوم و نامه ۳۱ نهج‌البلاغه، بستر ارزشمندی برای بازیابی ظرفیت‌های اجتماعی و تمدنی جوانان فراهم می‌آورد.